TANRININ BİR TABİATI/DOĞASI VAR MIDIR?

7 Eylül 2024  ArslanYANBAY 

Tanrı’nın bir tabiatı var mıdır sorusunun cevabı oldukça şeyi değiştirmektedir. Şahsen ben, felsefedeki problemlerin önemli bir kısmınıTanrı’nın tabiatı başka bir deyiş ile doğası ile açıklıyorum. Tabi Tanrı’nın tabiatı kelimesi sakıncalı ve insanlarda negatif yöne bir önyargı oluşturmaktadır. İnsanlar hemen:

       - Tanrı’nın tabiatı olur mu yaww!

    Şeklinde konuşmaktadır. Ama bu insanlar Tanrı’ya yüce, bağışlayan vb. gibi sıfatlarda yüklemektedirler. Bu da aslında ilginç bir çelişkidir.

    Tanrı tabiatı aslında bizim Tanrı’ya yüklediğimiz sıfatların oluşturduğu bir kümedir; daha doğrusu bizzat Tanrı dediğimiz şeydir. 

İnsanların tabiatna/doğasına içkin oln özellikleri nelerdir? Ör. kollara ve bacaklara sahip bir varlık oluşu. Tanrı’nın tabiatına içkin olan şeylerde aynen böyledir. Ama insana benzemez. İnsana benzemediğini ancak Tanrı’nın sıfatları ile daha doğrusu “anrı’nın doğası ile açıklayabiliriz”. 

    Nasıl insan, duyguların, rasyonel düşüncenin, özgür iradenin vs. oluşturduğu bir küme ise Tanrı’da aynı şekilde, yüceliğin, yaratıcılığın vs. gibi özelliklerin oluşturduğu bir kümedir”. İnsan sıfatları vardır; aynı şekilde Tanrı’nında vardır. Tabiatı, doğayı bu sıfatlar ile oluştururuz. Bu durumda  Tanrı’nın ve insanların doğası ve sıfatları vardır. Tabii ki bu teze anti-tez olarak bu özelliklerin/sıfatların veya doğasının Tanrı’yı kısıtladığını iddaa edenler olacaktır. Bu anti-tezlere aşağıda yanıt verilecektir.

    Tanrı’nın 2+2’yi =  5 yapıp yapamayacağı din felsefesine uzun tartışmalara konu olmuş bir sorurdur. Bu sorunun cevabını Tanrı’nın Doğası ile açıklayanlar mevcuttur. Hatta çoğunluktadırda denebilecek bir seviyedelerdir -bunlara bende dahilim-. Bu vb. soruların açıklaması ancak Tanrı’nın tabiatı varsa mümkündür. Bu sorulara cevap aranırken Tanrı’nın tabiatıda bolca tartışılmıştır. Tabii tartışmalarda bolca eleştiride sunulmuştur. Bu eleştirilere Aşağıda işleyeceğiz.

Neyse çok fazla haber yazarına bağlamayıp artık eleştirileri değerlendirme kısmına geçelim😁.

TANRI’NIN TABİATI OLMASI TANRI’YI KISITLAR MI?

    Bu konuda Tanrı’nın tabiatı yoktur diyenlerin argümanını şu şekilde formüle edebiliriz:

1. Tanrı yücedir.
2. Tanrı’nın tabiatı var ise Tanrı’nın boyun eğmesi gereken şeyler vardır.
3. Boyun eğen bir Tanrı tam anlamı ile yüce olamaz.
4. Tanrı’nın tam anlamı ile yüce olmaması Tanrı’yı kısıtlar ve yücelik sıfatı ile çelişir.
5. Bu durumda Tanrı’nın tabiatı var olamaz.

    Fark etiyseniz hareket noktası yapılan şey Tanrı’nın yücelik sıfatıdır. E biz üstte ne dedik? Tanrı’nın doğasını, Tanrı’nın sıfatlarının oluşturmuş olduğu sıfatlar kümesi oluşturmaktadır. Bu durumda yapılan eleştirinin aslında Tanrı’nın tabiatı merkeze alınarak yapıldığını iddaa etmek hiçte zorlama bir durum gibi gelmemektedir. Bu durumda bir çelişki çıkmaktadır; dolayısıyla bu argümanda çürüttmüştür. Bu 1. eleştirimizdi. Şimdi 2. eleştirimize geçeceğiz. 

    Tanrı’nın doğasına içkin özeliklerinden birini yani sıfatlarından birini ele alalım. Ör. iyilik sıfatı. Tanrı iyi oluşunun Tanrı’yı ısıtladığı iddaa edilmektedir. Bu iddaa şu noktayı kaçırmaktadır:

“Tanrı iyiliğin içersinde değildir; iyilik Tanrı’nın içerisindedir.” Daha başka bir deyiş ile iyilik Tanrı’ya aitir. Bu durumu “iyilik bizzat Tanrı’nın kendisidir”; şeklinde ifade edenlerde bulunmaktadır.

    Tanrı’nın iyilik sıfatının ve diğer sıfatlarının Tanrı’yı kısıtladığını iddaa edenler üstteki görseldeki sol tarafın ile sağ tarafı bir birlerine karıştıyorlar. Bizler Tanrı iyidir ve Tanrı’dan bağımsız Ahlaki değerler (iyiler) vardır; diye bir iddaamız olsaydı haklı olurlardı. Fakat bizlerin böyle bir iddaası yoktur. (Bu noktada kısıtlı ilahi buyruk teorisini desteklemediğimi belirtmek isterim).

    Bu noktada bizlere yöneltilen bir diğer eleştiri ise şudur: sizler, Tanrı’nın sıfatlarını bir birine özdeş kılıyorsunuz. Yani yücelik ile iyiliği bir tuttuyorsunuz. 

    Bu eleştirinin hatası şudur: bizler Tanrı’nın sıfatlarını bir birlerine özdeş tutmuyoruz; bizzati  Tanrı’nın kendisi ile özdeş tutuyoruz. Zira Tanrı’yı, Tanrı yapan şey, Tanrı’nın sıfatlarıdır. Tanrı’nın sıfatları, Tanrı’nın doğasını oluşturur; Tanrı’nın doğasıda Tanrı’nın kendisini. Bir bakımdan sıfatlarınında Tanrı’yı oluşturduğunu iddaa etmek mümkündür. Zira doğası sıfatlarına bağlı bir kümedir.

    Tanrı’dan bağımsız, Tanrı ile özdeş olmayan sıfatları var ise bu durumda Tanrı kısıtlanacaktır.     Zira, Tanrı’nın boyun eğmesi gereken kurallar olacaktır. Tanrı, iyiyi istediği değiştirir. Tanrı doğasında iyidir dediğim zaman şunu demek istemiyorum: Tanrı’nın doğasında “cinayet işlemek kötüdür” şeklinde ahlaki değerler (iyiler) yoktur. Yalnızca, Tanrı’nın iyiyi istediği gibi değiştirilmesi yani kriteri olabilme özelliği doğasına içkin/özdeş bir özeliktir. Kısıtlı ilahi buyrukçular bu noktayı bolca kaçırdıklarınıda anekdot olarak araya sıkıştıralım. 

Sonuç

    Tanrı’nın tabiatı ile ilgili olarak bugün varmış olduğumuz sonuçlar şunlardır:

    1.Tanrı’nın tabiatı vardır
    2. Tanrı tabiatını Tanrı’nın sıfatlara oluşturur.
    3. Tanrı’nın tabiatının olması Tanrı’yı kısıtlamaz. Çünkü:

    3.1. Tanrı’nın tabiatının oluşunun Tanrı’yı kısıtladığını Tanrı’nın sıfatlarından biri olan yücelik sıfatı ile açıklamak dolaylı yoldan Tanrı’nın doğası ile açıklamaktır. Bu durumda hem kendi içlerinde bir çelişki olmaktadır aynı zamanda da Tanrı’nın tabiatını kabul ettiklerini göstermektedir.

    3.2. Tanrı’nın sıfatlar kümesine dahil olduğu hatasına düşülmektedir. Tanrı sıfatlara dahil değildir; sıfatlar Tanrı’ya dahildir. Bir başka deyiş ile: Tanrı sıfatlara sahip değildir. Sıfatları bizzat kendisine aittir.

Allah’ın barışı ve esenliği üzerinize olsun dostlar…

Yardım aldığım kaynaklar: Tanrı’nın Bir tabiatı Var Mı - Alvin Plantinga, Ahlak Felsefesinde Tanrı Nerede? - Cemre Demriel